Question 1: This year, 2022 marked the 70th anniversary of Cambodia-Australia diplomatic relations which this tie has established since 1952. First of all, from your observation what have the two countries’ governments prepared to celebrate the 70th anniversary of this diplomatic relation?
Thank you for the question and you’re correct, this year is the 70th anniversary. The diplomatic relations were established in January 1952 which as you would know was about a year before Cambodia's formal independence from France. So, it's a very long-standing relationship, and of course, it started off as a diplomatic exchange of representations but it’s grown over time to be a relationship that is very much founded on people-to-people connection. So, we talked about governments and relationships between governments all the time but I think the foundation of many bilateral relationships, is the relationships between the people of the two countries that is certainly the case in terms of the Australia-Cambodia relationships. Now, at the embassy here in Phnom Penh, we saw it early on this was an important milestone to celebrate, to acknowledge, and to use the platform for strengthening the relationship further into the future. So, we organized a number of things. First and foremost, was just an initial announcement back in January this year at the time of the specific date of anniversary that it was our 70th anniversary, I hosted a dinner with Excellency Deputy Prime Minister and Foreign Minister PRAK Sokhonn and some of his senior staffs. We talked about the relationships and how it's grown, how it's developed, and the prospect we have for the future. Shortly after that, it was our national day. So, «Australia Day» which was on the 26th of January, I hosted a large reception to mark «Australia Day», and at that, we formally launched our logo for the anniversary. I don't know if your viewers would be aware or have seen the logo. I'm actually wearing a pelpin which described with the pixel logo, probably hard to see. What are these? it’s basically the national animal of Australia «Kangaroo» and «the Southern Cross» which is the constellation which is on our national flag and on the Cambodian side, the depiction of «Angkor Wat» and «Kouprey», the national animal of Cambodia. So, we launched that logo and we’ve done a number of events since then. The most particular was an event, a series of events actually, for over a period of 10-day, which was the visit of Lieutenant General John Sanderson, the former Force Commander of the United Nations Traditional Authority in Cambodia (UNTAC), and his wife Mrs. Lorraine Sanderson. Both are very distinguished Australians and with a very strong connection to Cambodia, given the work of UNTAC in the early 1990s. So, the Sandersons were here for about 10 days. We hosted a number of events including a photographic exhibition, which lasted for a month at the Raffle Hotel Le Royal in Phnom Penh to mark the 30th anniversary of UNTAC, and in particular Australia’s contribution to UNTAC. So, that was a very important event. We took the Sanderson to Battambong, Siem Reap, and Anlong Veng as well, to see the development in that part of Cambodia. Both of them met with Prime Minister Hun Sen, and had lunch, met with a number of deputy Prime Ministers’ and ministers, met with civil societies, conduct a number of meetings, and interviews, and also General Sanderson received an honorary doctorate from the University of Cambodia. So, that was very significant to visit, and that was very much tying with, not just the 30th anniversary of UNTAC, but the 70th anniversary of our bilateral relationship, our diplomatic relationship. We do have a number of other events that we are planning for the rest of the years. This includes the launch of a major new Economic Resilient Program that is part of our development cooperation with Cambodia it's called «CAP-RED», that’s an 87 billion Dollars program, which we aim to launch in the next few months. It's primary an aim at helping Cambodia to build its economic resilience on trades, investments, agriculture, infrastructures, gender equality, and social inclusion into the future. It’s a five-year program. We also hope to be able to launch a new Australian supermarket here in Phnom Penh, again in the next couple of months, Organising an Australian food and beverages event to showcase some of the best of Australian foods and beverages that we have here in Cambodia, and at the end of this month on the 28th of June until 3rd of July, we are sponsoring in a major way «the Cambodian International Film Festival (the 13th editions)» of the film Festival here in Phnom Penh, and there will be a range of up to 15 Australian films screening at the festival as well as Australian filmmakers that will be here, and Australian film critics as well. So, that will be, again part of the 70th anniversary. So, I'm looking forward to all these events over the next few months.
Questions 2: We have witnessed that the diplomatic ties between Cambodia and Australia have been a long-lasting relationship for 7 decades now. So, under this cooperation and long-lasting diplomatic ties. What significant events have occurred during the past 70 years and in the future what areas should the two countries further expand their cooperation?
I think initially, the relationship started with the first Cambodian student, who went to Australia to study at an Australia University. I think, the first student was in 1954, and it's been obviously a long history since then of students graduating from Australian Universities. Initially, it was under a program called «The Colombo Plan» which the Australian government set up in the 1950s to bring students from the Asia-Pacific which was then still recovering in many ways from the aftermath of the Second World War to provide the opportunities for exposure to Australian’s education. Of course, fast forward to the 60s, we had a lot of agricultural cooperation and irrigation Cooperation with the then government here. Of course, with the Khmer Rouge period certainly, our relationship was on hold as you would expect for quite a while but Australia worked very closely and had a major role in helping to bring about the re-emergence of the prospect of peace in Cambodia. Initially through, again as I said, a major role in shaping the Paris Peace Agreement negotiating and procuring the final version of the «Paris Peace Agreement» which was signed in October 1991, and as I mentioned before in relation to General Sanderson, a very significant contribution the United Nation Transitional Authority (UNTAC) that was born out of the Paris Peace Agreement. we had over 1,200 Australians who served with UNTAC and with UNAMIC actually before UNTAC you know 1991 up until 1993. Also, during that period of UNTAC, the «Australian Centre for Education» (ACE) was established here in Cambodia as a way of providing English language training to Cambodians and continues to this day. It’s obviously celebrating its 30th Anniversary this year as well. It's continued to grow and expand the number of campuses and students, tens of thousands of students, who now study at the Australian Centre for Education (ACE). So, that has been another significant event, if you like, the establishment and growth of that institution. Well, also speaking of institutions, helped established «CARDI: The Cambodia Agricultural Research and Development Institute» in the late 1990s that was the product of many years of agricultural cooperation between Australia and Cambodia, and we continue to support CARDI to this day with a lot of efforts into its research capacity, especially in relation to, for example, different types of rice, in relation to, the different technique in term of planting and developing, and then exporting rice, and other high-value crops from Cambodia. Another, I think significant event was the establishment of the First International Satellites Link in Cambodia in 1990s, and that was through an Australian telecommunication company, which is now called «TELSTRA» one of our largest telecommunication companies. In the aftermath of the Khmer Rouge period, Australia very much supported The Khmer Rouge Tribunal. In fact, Australia and Japan were the third-largest donor to the United Nations tribunal process for trying the senior leaders of the former Khmer Rouge, and we have also, since 1994 provided over 100 Million Dollars to support the demining of Cambodia, removing landmines and other explosive remnants of war especially in the Western North, Western provinces, Battambong, Pailin and Banteay Meanchey, and we continue to support Cambodia's goals to become mine-free by 2025. So, these are just some of the events, programs, and developments that occurred over the past 70 years. In the future, I think, as you ask, in terms of expansions of Cooperation we, very much, would like to expand our trade investment footprints, I don't know you can ask me a bit more about that later, but I think as Cambodia like many other countries recover from Covid-19 pandemic, it's also thinking about what kind of economy it’s going to look like in the future in order to meet the government’s objective of Cambodia becoming an Upper Middle-Income country by 2030, and a High Income Country by 2050 because I think what the Pandemic has shown is that the traditional way of growing the economy, which has been really successful, up until the Pandemic, may not necessarily the way of the economy will continue to grow in the future, and mainly talking about how does Cambodia for the digitalise its economy and adapt to the global Industrial Revolution 4.0? I know the government here thinks very seriously about these issues and I think trade investment relationships will have to adapt and taken into account, both shifts in the waves on the economy not just here but around the world, project themselves but that's very much what we like to see here as Cambodia transitions into that High Middle-Income and eventually High Income Economy and clearly our relationship will transition, we won’t have a significant development cooperation program as we do now, because Cambodia will have essentially graduated from requiring a lot of that assistances, but then the focus will shift into more of a commercial footing. So, that's where I see how Cooperation expanding.
Question 3: Talking about Covid-19 Pandemic, what do you think about the relations between Cambodia and Australia in the context of Covid-19 Pandemic? Do you think it is an opportunity for both countries, and what kind of negative ramifications did it bring for both countries' relations?
If you look at the pandemic in general you would say, you know, would we prefer not to have had it? Yes. So, in that sense the pandemic is a negative thing for everybody, but if you look at what positives, we could take out of that experience. I think, certainly, from our perspective from Australia’s perspective, we thought that given, we live, Australia lives as part of the Indo-Pacific region. We are not an outside observer. We are pretty much part of the region, and so, the economics and the health well-being of countries in our region directly impact our own economic and health well-being. So, as we like to say “We are not safe, Australia is not safe from Covid-19, until everyone is safe certainly in our neighbourhood.”. So, that's the approach that we took. That's why the Australian government developed what we call a «Partnership Recovery Strategy» and a big focus of that was on ensuring that whatever we do in Development Cooperation Space with our neighbour is appropriate and targeted to assisting countries to manage the Pandemic and then recover and grow outward. In Cambodia’s case, we established «Cambodia’s Development Response Plan» and that was mutually agreed between the Australian government and the Cambodian government and basically, we said, we agreed that here the priority sectors that we’re going to be focusing on throughout the Development Cooperation. There are three. Firstly, health security, of course, the major focus. Secondly, programs that would support social stability, and thirdly, programs that would support recovery economic. On health security, we’ve been fortunate as I say, when I say that I mean, Australia has been fortunate that we have been working with Cambodia’s health sector for over two decades now, and we’re a strong supporter of programs that aims to strengthen Cambodia’s health system in general and to provide incentives for hospitals and Health Centres to improve their performance to elicit better feedback from clients and to then be able to access increase funding from the government. it's a program for the «Health Equity and Quality Improvement Project or H-EQIP», manage by the World Bank with a number of donors including Australia, and of course, we continue to do that because notwithstanding Covid-19, you know, people still get sick and need go to hospital, or to Health Centre for a range of other reasons, completely unrelated to Covid-19. So, we wanted to make sure that the health system was, we do what we can, to ensure that the health system is able to cope not just with Covid-19, but with other elements, diseases, operations, and issues that prevent themselves as to its normally happen in Cambodia but specifically on Covid-19, we realised early on that the main way after the Pandemic. There are a number of ways, but firstly, public awareness education. People needed to know how to socially distance, that they should be wearing masks, you know, how to ventilate, you know, the three-do and the three-don’t. How to basically minimise the risk of contracting Covid-19, but then also the other ways that people would, of course, minimise the risk of contracting Covid-19 or minimise the effects of the symptoms is through vaccination. So, we made a commitment early. I think it was about February 2021 that we would look to supply Cambodia with Covid-19 vaccines. There were quite a few challenges in terms of the global supply chain being able to access vaccines, especially the much sought-after «mRNA vaccines» like the Pfizer vaccine but we were able in December last year to provide Cambodia with 2.35 million doses of the Pfizer Vaccine, which the Cambodian government immediately deployed as the booster doses for people who already had the primary doses of whatever vaccines it happened to be. That the booster, Generally, it was the 4th dose would be through the Pfizer vaccine, and we were the first country or international organization to bring the Pfizer vaccine into Cambodia. The Pfizer vaccine, itself was quite a unique vaccine, which required some unique storage, rules, and that included being kept in freezers that enabled the temperatures to go down about minus 80 degrees. So, we were able to also provide 133 freezers. Some of which, were ultra-cold minus 80 degrees freezers. some of which were minus 20 degrees freezers and that enable the Ministry of Health here to take the Pfizer vaccine out of Phnom Penh, and to distributed to the provinces, and the people could get vaccinations in the provinces, without having to come back to Phnom Penh, and that was really important I saw that first-hand. I saw the people in Ratanakiri being vaccinated in that way. Although nobody wanted to have Covid-19, nobody wanted this pandemic, I think it has helped further strengthened, in our case, our relationship with Cambodia because both from a broad development cooperation perspective but also from a very specific Covid-19 vaccine, awareness, and delivering perspective, we were able to certainly help Cambodia’s management of Covid-19, and its response to Covid-19 and, I think that help our relationship more broadly.
Question 4: The year 2022 is also the year of Cambodia becomes the rotating Chair of ASEAN. So, now the question is what has Australia contributed to Cambodia as ASEAN Chair in addressing issues facing the region in urging Cambodia to host the ASEAN Summit and relating meetings successfully in the future?
As you said, 2022 is a very important year for Cambodia and just as it is our 70th anniversary of the bilateral relationship, Cambodia is also chairing ASEAN. We're trying to support Cambodia in that role as much as we can but I think it's important to point out what Cambodia has done for Australia. In the ASEAN context, Cambodia is a very strong supporter. For example, having annual «ASEAN-Australian Summit». So, annual ASEAN-Australian leaders’ meeting and the first in-person meeting will be Cambodia in November, which our prime minister will attend. Also, Australia and ASEAN and have agreed to a «Comprehensive Strategic Partnership» that decision was made by ASEAN last year, very much again with the strong support of Cambodia. So, we value very much, our relationship with ASEAN. We’re actually ASEAN's longest-standing Dialogue Partner, we became the dialogue partner of ASEAN back in 1974, which is 25 years before Cambodia joined ASEAN. So, we always valued the relationship with ASEAN because, of course, Southeast Asia is a very important part of the region that Australia is in. I think in announcing or securing ASEAN’s agreement to a Comprehensive Strategic Partnership, we also announced some related initiatives including «Australia for ASEAN Initiative», it’s 154 million Australian Dollars of new initiatives designed to improve our relationship with ASEAN that include things like, for example, providing scholarships to 100 emerging leaders from across ASEAN to studied in Australia on topics that are connected directly to the «ASEAN Outlook on the Indo-Pacific». It's also enabled some 350 Technical and Vocational Education and Training scholarships to be provided to people from ASEAN countries. We also jointly agree through the «Australian for ASEAN Initiative» to work together on projects that are agreed between both Australia and ASEAN. So, that’s what I mean jointly agreed, in areas such as Climate Change mitigation and adaptation, health security, addressing the ongoing challenges of transnational crimes, ensuring that our oceans are healthy, ensuring that we are positioned well to meet the energy transition, that is already underway towards a renewable future and supporting the concept of circular economy. These are all things that we have been trying to support ASEAN with, from a financial and technical capability perspective. Of course, as Chair this year Cambodia will have a number of difficult issues to manage. Of course, Asian Vision Institute (AVI) has talked about them at length and will continue to do so, which includes traditional sensitive issues such as the North Korean nuclear situation, the competing claims in the South China Sea but, of course, recent unfortunate developments such as a coup in Myanmar last year, and the Russian invasion of Ukraine this year. This year, these are issues that ASEAN unavoidably will have to deal with and we will provide as much support as we can for that process. We also wanted to recognize that these are issues that have come up and are a bit unforeseen, Cambodia as Chair this year also has some broadened topics, not as reactive but proactive, that it wanted to focus on such as «Covid-19 Economic Recovery», such as Women in Leadership and we are strongly supportive of that as well. Cambodia is going to be chairing, «ASEAN Women Leaders’ Summit» in October this year and Australia is already providing financial and technical support for that summit to proceed successfully and it fits very much with our broadened and shared goals of gender equality also we have a Free Trade Agreement between Australia, New Zealand and ASEAN, and the aim of this year under Cambodian’s Chairmanship again is to upgrade that Free Trade Agreement. It was signed over 10 years ago and to bring it, make it more relevance, as I talked about before the changing economic structure for a lot of countries. In particular, emerging from the Covid-19 Pandemic. So, there’s a lot that we are doing with ASEAN and with Cambodia as Chair to hopefully ensure that this year, Chair year is as successful and productive as possible.
Question 5: Moving forward to the trade sector, as we know, Cambodia and Australia are both members of the Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP), which is the largest Trade Agreement in the region as well as the world. In this regard of what economic and trade opportunity it can provide to both countries within the framework of RCEP and Cambodia-Australia’s Cooperation?
Yes, you’re right. In fact, Cambodia and Australia both ratified RCEP on the same day and yes, it is the world's largest Free Trade Agreement at the moment. It certainly brings a lot of opportunities for all members and including Australia and Cambodia. I would say that both Australia and Cambodia will stand to benefit significantly from RCEP because the nature of both of our economies is that we are both quite open, already liberalised trading regimes. You know, we have a very open outlook, we are not one of these countries or trading blocks that has a lot of tariffs, quotas, and non-tariff barriers. We have a very liberalised approach to our economies we think that trading liberalisation is the best way to grow our own economy and more broadly global prosperity. So, I think RCEP will be good for that. Also, I think a lot of the trades in Cambodia and Australia’s economies is driven by services by not completely trading goods, or trading products alone but trading services. Things like tourism, very important, of course, for Cambodia's longer-term economic prosperity, and as I mentioned before, education which is one of Australia's largest services, and exports. So, I think RCEP would have quite a big focus on services, liberalisation as well as traditional liberalisation, objectives in terms of trading goods and trading products. I think the plan for RCEP is certainly to, for example, to simplify a lot of customs processes in its different member countries and also reducing those sorts of traditional barriers of trade, encouraged greater predictability, consistency, and transparency, which we hope will have the effects of obviously boosting business confidence through that economic recovery from Covid-19. I think RCEP will also support Regional Value Chains, not just Value Chains within one country but across the region and I think that it can do this, is to provide, what it set up to do, a single set of rules, and procedures in order to access preferential trading rates and you know Cambodia as a manufacturer should benefit from RCEP in term of strengthening Cambodia positions on Regional Supply Chain, making the movement of goods a lot easier across borders. Also, by increasing Investments as Traders look to see what's the most efficient and cost-effective source for their inputs. So, certainly, it does have a lot of potential, and I think as both Australia and Cambodia seek to capitalise on RCEP as well as what I mentioned previously the upgrade to the Australia-New Zealand-ASEAN Free Trade Agreement that should have a flow of benefits to our bilateral trade as well, and as Cambodia transitions its economy toward that Upper Middle-Income Status, those trading relationships and those investment relationships will become increasingly more important.
Last but not least, what are some last words to the audiences in the occasion of the commemorations of the 70th anniversary of Cambodia-Australia diplomatic relations?
Thank you for the opportunity to talk to AVI and your audiences. I think my main points come out through the fact that we are celebrating the 70-year this year, so Australia has been a very long-standing friend and partner of Cambodia. Cambodia has a range of lucky, Cambodia has a range of international friends and partners, some a newer than others and Australia is one that has been there for, right back even before independence, so we come on quite a long journey since then and I think that when Cambodians think about the relationship they have with other countries, and I think it will be good to remember that Australia and Cambodia are part of the same region or we are part of the Indo-Pacific region. We have a very strong bridge, historical legacy, and People-to-People Legacy. We have over 66 thousand Australians who have Cambodian backgrounds in Australia. So, that’s a very large diaspora for us and there's a lot of potential moving into the future as our two countries continue to evolve and expand. So, I think it's very positive and hopefully recovering from Covid-19 which is our priority, will set both our countries up well for the next 70-year and beyond.
************
(ការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ)
«ការរំលឹកខួបលើកទី៧០ នៃចំណងការទូតកម្ពុជា-អូស្រ្តាលី»
សំណួរទី១៖ ឆ្នាំ២០២២នេះ គឺជាខួបលើកទី៧០ នៃទំនាក់ទំនងការទូតកម្ពុជា-អូស្ត្រាលី ដែលចំណងនេះបានបង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៥២។ ជាដំបូង តាមការសង្កេតរបស់ឯកឧត្តម តើរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរបានរៀបចំអ្វីខ្លះ ដើម្បីអបអរសាទរនូវខួបលើកទី ៧០ នៃទំនាក់ទំនងការទូតនេះ?
អរគុណចំពោះសំណួរនេះ ហើយលោកបាននិយាយត្រឹមត្រូវហើយ ឆ្នាំនេះគឺជាខួបលើកទី ៧0។ ដោយទំនាក់ទំនងការទូតនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅខែមករា ឆ្នាំ ១៩៥២ ដែលដូចដែលអ្នកបានដឹងហើយគឺវាប្រហែលមួយឆ្នាំមុនពេលប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យជាផ្លូវការពីប្រទេសបារាំង។ ដូច្នេះ វាជាទំនាក់ទំនងដ៏យូរអង្វែងមួយ ហើយជាការពិតណាស់ វាបានចាប់ផ្តើមពីការផ្លាស់ប្តូរតំណាងការទូត ប៉ុន្តែវាត្រូវបានរីកចម្រើនតាមពេលវេលាទៅជាទំនាក់ទំនងដែលត្រូវបានពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងនៅលើទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជន។ ថ្វីត្បិតយើងបាននិយាយអំពីរដ្ឋាភិបាល និងទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាច្រើន គឺតាមទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលជាតថភាពពិតនៃទំនាក់ទំនងអូស្ត្រាលី-កម្ពុជា។ នៅស្ថានទូតអូស្ត្រាលីនៅទីក្រុងភ្នំពេញនេះ យើងបានដឹងភ្លាមៗថា នេះគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលគួរតែប្រារព្ធអបអរ ដោយយើងបានទទួលស្គាល់ និងប្រើប្រាស់វេទិកានេះសម្រាប់ការពង្រឹងទំនាក់ទំនងបន្ថែមទៀតទៅថ្ងៃអនាគត។ ដូច្នេះ យើងបានរៀបចំពិធីមួយចំនួន។ ជាដំបូង គឺយើងគ្រាន់តែដាក់ជាការប្រកាស នៅកាលពីខែមករា ឆ្នាំនេះ នៅចំថ្ងៃនៃខួបគម្រប់៧០ឆ្នាំរបស់ពួកយើង ដោយខ្ញុំបានរៀបចំជាពិធីជប់លៀងអាហារពេលល្ងាចជាមួយ ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ប្រាក់ សុខុន និងបុគ្គលិកជាន់ខ្ពស់មួយចំនួនរបស់ក្រសួងការបរទេស។ យើងបាននិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ការរីកចម្រើនរបស់ទំនាក់ទំនងនេះ ការអភិវឌ្ឍន៍ដែលកើតមានកន្លងមក និងការរំពឹងទុកដែលយើងមានសម្រាប់ពេលអនាគត។ បន្តិចក្រោយមក វាជាថ្ងៃជាតិរបស់យើង។ ដូច្នេះ «ថ្ងៃជាតិរបស់អូស្ត្រាលី» នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា ខ្ញុំបានរៀបចំពិធីទទួលស្វាគមន៍ដ៏ធំមួយ ដើម្បីប្រារព្ធ «ថ្ងៃជាតិរបស់អូស្ត្រាលី» ហើយនៅពេលនោះ យើងបានសម្ពោធឡូហ្គោអបអរទំនាក់ទំនងការទូតរបស់យើងនេះជាផ្លូវការ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា តើអ្នកមើលរបស់អ្នកដឹង ឬបានឃើញឡូហ្គោនោះទេ។ ឥឡូវខ្ញុំពាក់ម្ជុលនៃឡូហ្គោនោះ បើពណ៌នានោះគឺ វាជាឡូហ្គោភីកសែល ដែលប្រហែលជាពិបាកមើលណាស់។ វាមានសត្វតំណាងជាតិរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី «កង់ហ្គូរូ» និង «the Southern Cross» ដែលជាក្រុមតារានិករ នៅលើទង់ជាតិរបស់យើង និងនៅខាងកម្ពុជា មានតំណាង «អង្គរវត្ត» និង «គោព្រៃ» ដែលជាសត្វជាតិរបស់កម្ពុជា។ យើងបានបើកដំណើរការឡូហ្គោនោះ ហើយយើងបានធ្វើព្រឹត្តិការណ៍មួយចំនួនតាំងពីពេលនោះមក។ អ្វីដែលពិសេសបំផុតនោះ គឺព្រឹត្តិការណ៍មួយ ដែលមានរយៈពេល១០ថ្ងៃ រួមមានដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ឧត្តមសេនីយ៍ឯក John Sanderson អតីតមេបញ្ជាការកងកម្លាំងនៃអាជ្ញាធរអន្តរកាលសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា (អ៊ុនតាក់) និង លោកស្រី Lorraine Sandersonដែលជាភរិយា។ អ្នកទាំងពីរគឺជាជនជាតិអូស្ត្រាលីដ៏ឆ្នើម និងមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមការធ្វើការជាមួយអ៊ុនតាក់នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ។ លោកទាំងពីរស្ថិតនៅទីនេះប្រហែល១ ថ្ងៃ។ យើងបានរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើន រួមទាំងការតាំងពិព័រណ៍រូបថត ដែលមានរយៈពេលមួយខែនៅសណ្ឋាគារ ឡឺ រ៉ូយ៉ាល់ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីប្រារព្ធខួបលើកទី 30 នៃអ៊ុនតាក់ និងជាពិសេសការរួមចំណែករបស់អូស្ត្រាលីចំពោះអ៊ុនតាក់។ ដូច្នេះ នេះគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយ។ យើងក៏បានធ្វើទស្សនៈកិច្ចជាមួយលោកទាំងពីរ ទៅបាត់ដំបង សៀមរាប និងអន្លង់វែង ដើម្បីមើលការអភិវឌ្ឍន៍នៅតំបន់នោះនៃប្រទេសកម្ពុជា។ លោកទាំងពីរក៏បានជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងទទួលទានអាហារថ្ងៃត្រង់ ជួបជាមួយឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីមួយចំនួន ជួបជាមួយសង្គមស៊ីវិល បានចូលរួមកិច្ចប្រជុំ និងកិច្ចសម្ភាសន៍ជាច្រើន ហើយនាយឧត្តមសេនីយ៍ Sanderson បានទទួលសញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយសពី សាកលវិទ្យាល័យកម្ពុជា។ ដូច្នេះ វាពិតជាសំខាន់ណាស់ក្នុងដំណើរទស្សនៈកិច្ចនេះ និងជាការចងភ្ជាប់គ្នាយ៉ាងខ្លាំង មិនត្រឹមតែខួប៣០ ឆ្នាំនៃអ៊ុនតាក់ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែខួបលើកទី ៧០ នៃទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី គឺទំនាក់ទំនងការទូតរបស់យើង។ យើងក៏មានព្រឹត្តិការណ៍មួយចំនួនទៀតដែលយើងគ្រោងសម្រាប់ឆ្នាំដែរ។ នេះរួមបញ្ចូលទាំងការចាប់ផ្តើម «កម្មវិធីបង្កើនភាពធន់របស់សេដ្ឋកិច្ចថ្មីដ៏សំខាន់» ដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍របស់យើងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ដែលវាត្រូវបានគេហៅថា «CAP-RED» ដែលជាកម្មវិធីដែលមានទឹកប្រាក់ចំនួន ៨៧ពាន់លានដុល្លារ ដែលយើងមានបំណងដាក់ឱ្យដំណើរការនៅប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ។ វាជាគោលបំណងចម្បងមួយក្នុងការជួយកម្ពុជាក្នុងការកសាងភាពធន់នឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនលើពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ កសិកម្ម ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ វិសមភាពយេនឌ័រ និងសង្គមប្រកបដោយបរិយាប័ន្នទៅអនាគត។ វាជាកម្មវិធីរយៈពេលប្រាំឆ្នាំ។ យើងក៏សង្ឃឹមថានឹងអាចបើកដំណើរការផ្សារទំនើបអូស្ត្រាលីថ្មីនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនេះ។ ម្តងទៀតក្នុងប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ ដោយមានការរៀបចំជាព្រឹត្តិការណ៍អាហារ និងភេសជ្ជៈអូស្ត្រាលី ដើម្បីបង្ហាញនូវអាហារ និងភេសជ្ជៈល្អៗរបស់អូស្រ្តាលីដែលយើងមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយនៅចុងខែនេះនៅថ្ងៃទី ២៨ ខែមិថុនា រហូតដល់ថ្ងៃទី ០៣ ខែកក្កដា។ យើងក៏បានជាអ្នកឧបត្ថម្ភដ៏ធំមួយទៅលើ «មហោស្រពភាពយន្តអន្តរជាតិកម្ពុជា (លើកទី១៣)» នៅទីនេះក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយនឹងមានភាពយន្តអូស្ត្រាលីរហូតដល់១៥រឿង ចាក់បញ្ចាំងក្នុងមហោស្រពនេះ ក៏ដូចជាមានការចូលរួមពី ផលិតករភាពយន្តអូស្ត្រាលីផង ហើយអ្នករិះគន់ភាពយន្តអូស្ត្រាលីផងដែរ។ នោះក៏ជាផ្នែកនៃខួបលើកទី៧០ផងដែរ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំរីករាយនឹងទន្ទឹងរង់ចាំព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នេះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ។
សំណួរទី២៖ យើងបានឃើញហើយថា ចំណងការទូតរវាងកម្ពុជា និងអូស្ត្រាលី គឺជាទំនាក់ទំនងដ៏យូរអង្វែង រហូតទៅដល់៧ ទសវត្សរ៍មកហើយ។ ដូច្នេះ នៅក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងចំណងការទូតដ៏យូរអង្វែងនេះ។ តើព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗអ្វីខ្លះដែលបានកើតឡើងក្នុងអំឡុងពេល៧០ ឆ្នាំកន្លងមក ហើយនៅពេលអនាគត តើមានផ្នែកណាខ្លះដែលប្រទេសទាំងពីរបានសម្លឹងមើលឃើញដើម្បីពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ប្រទេសទាំងពីរបន្ថែមទៀត?
ខ្ញុំគិតថាជាដំបូងឡើយ ទំនាក់ទំនងនេះបានចាប់ផ្ដើមពីនិស្សិតខ្មែរដំបូងគេដែលបានទៅសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យអូស្ត្រាលី។ សិស្សទីមួយនេះគឺនៅឆ្នាំ ១៩៥៤ ហើយវាពិតជាមានប្រវត្តិដ៏យូរលង់ហើយតាំងពីពេលនោះមក សម្រាប់និស្សិតដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាកលវិទ្យាល័យអូស្ត្រាលី។ ដំបូងឡើយ វាស្ថិតនៅក្រោមកម្មវិធីមួយឈ្មោះថា «The Colombo Plan» ដែលរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីបានបង្កើតឡើងក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសដល់និស្សិតមកពីអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលនៅពេលនោះនៅតែទើបនឹងងើបឡើងវិញពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ឱ្យបានទៅឃើញការសិក្សានៅប្រទេសអូស្ត្រាលី។ ជាការពិតណាស់ បើមើលទៅដល់ទសវត្សរីទី៦០ យើងមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកសិកម្ម និងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រជាច្រើន ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលនៅទីនេះនាពេលនោះ។ ដោយឡែកជាមួយនឹងសម័យខ្មែរក្រហម ទំនាក់ទំនងរបស់យើងបានជាប់គាំងដូចដែលអ្នករំពឹងទុក ប៉ុន្តែអូស្ត្រាលីបានធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធ និងមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការជួយនាំមកនូវការលេចចេញជាថ្មីនៃអនាគតនៃសន្តិភាពនៅកម្ពុជា។ ជាថ្មីម្តងទៀត ដូចដែលខ្ញុំបាននិយាយ អូស្ត្រាលីមានតួនាទីដ៏សំខាន់មួយក្នុងការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ការចរចា និងការធ្វើកំណែចុងក្រោយនៃ «កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស» ដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ ហើយដូចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងពីមុនទាក់ទងនឹងឧត្តមសេនីយ៍ Sanderson នោះ ។ ការរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់របស់អាជ្ញាធរអន្តរកាលអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ៊ុនតាក់) ដែលកើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។ យើងមានជនជាតិអូស្ត្រាលីជាង ១ ២០០ នាក់ ដែលបានបម្រើការជាមួយអ៊ុនតាក់ និងជាមួយ UNAMICមុនអ៊ុនតាក់ដែលអ្នកស្គាល់ពីឆ្នាំ ១៩៩១ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៣។ ម្យ៉ាងទៀត ក្នុងអំឡុងពេលនៃអ៊ុនតាក់ «មជ្ឈមណ្ឌលអូស្ត្រាលីសម្រាប់ការអប់រំ» (ACE) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅទីនេះក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាមធ្យោបាយនៃការផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលភាសាអង់គ្លេសដល់ប្រជាជនកម្ពុជា និងបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ គេក៏កំពុងប្រារព្ធខួបលើកទី ៣០ របស់ខ្លួននៅឆ្នាំនេះផងដែរ។ មជ្ឈមណ្ឌលនេះត្រូវបានបន្តកើនឡើង ដោយពង្រីកចំនួនសាខា និងសិស្សនិស្សិតរាប់ម៉ឺននាក់ដែលឥឡូវនេះសិក្សានៅមជ្ឈមណ្ឌលអូស្ត្រាលីសម្រាប់ការអប់រំ (ACE)។ ដូច្នេះ នោះគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយទៀត គឺការបង្កើត និងការរីកចម្រើននៃស្ថាប័ននោះ។ បើនិយាយអំពីស្ថាប័នវិញ យើងបានជួយបង្កើត «CARDI៖ វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា» នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ដែលជាផលិតផលនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកសិកម្មជាច្រើនឆ្នាំរវាងប្រទេសអូស្ត្រាលី និងកម្ពុជា ហើយយើងបន្តគាំទ្រ CARDI រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះជាមួយនឹង កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនលើសមត្ថភាពស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន ជាពិសេសទាក់ទងនឹងប្រភេទស្រូវផ្សេងៗ ទាក់ទងនឹងបច្ចេកទេសផ្សេងៗក្នុងដំណាក់កាលដាំ និងការអភិវឌ្ឍន៍ការនាំចេញអង្ករ និងដំណាំមានតម្លៃខ្ពស់ផ្សេងៗទៀតពីកម្ពុជា។ មួយទៀត ខ្ញុំគិតថាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់គឺការបង្កើតបណ្តាញភ្ជាប់ផ្កាយរណបអន្តរជាតិដំបូងគេនៅកម្ពុជាក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ហើយនោះគឺតាមរយៈក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍អូស្ត្រាលី ដែលឥឡូវនេះត្រូវបានគេហៅថា «TELSTRA» ដែលជាក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ដ៏ធំមួយរបស់យើង។ នៅក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម អូស្ត្រាលីបានគាំទ្រសាលាក្តីខ្មែរក្រហមយ៉ាងខ្លាំង។ តាមពិតទៅ អូស្ត្រាលី និងជប៉ុន គឺជាម្ចាស់ជំនួយធំទី៣ ដល់ដំណើរការសាលាក្តីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ សម្រាប់ការកាត់ក្តីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃអតីតខ្មែរក្រហម ហើយយើងក៏បានផ្តល់ជំនួយជាង ១០០ លានដុល្លារផងដែរ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៤ ដើម្បីគាំទ្រដល់ការដោះមីននៅកម្ពុជា សម្រាប់កម្ចាត់មីន និងសំណល់ជាតិផ្ទុះផ្សេងទៀតដែលបានបន្សល់ពីសង្គ្រាម ជាពិសេសនៅភាគខាងពាយ័ព្យ និងខាងលិច ដូចជាខេត្តបាត់ដំបង ខេត្តប៉ៃលិន និងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ហើយយើងបន្តគាំទ្រគោលដៅរបស់កម្ពុជា ដើម្បីក្លាយជាប្រទេសដែលគ្មានមីននៅឆ្នាំ ២០២៥។ ដូច្នេះ ទាំងនេះគ្រាន់តែជាព្រឹត្តិការណ៍ កម្មវិធី និងការអភិវឌ្ឍន៍ដែលបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេល៧០ ឆ្នាំមុន។ នៅពេលអនាគត ខ្ញុំគិតថា ទាក់ទងនឹងការពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ យើងពិតជាចង់ពង្រីកផ្លូវវិនិយោគពាណិជ្ជកម្មរបស់យើង ខ្ញុំមិនដឹងថាអ្នកអាចសួរខ្ញុំបន្ថែមទៀតអំពីរឿងនោះនៅពេលក្រោយបានទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា ដោយសារកម្ពុជាដូចប្រទេសជាច្រើនទៀតដែលបានធូរស្បើយពីជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ ក៏កំពុងគិតផងដែរអំពីសេដ្ឋកិច្ចប្រភេទណាដែលខ្លួននឹងសម្របយកទៅនាពេលអនាគត ដើម្បីបំពេញគោលបំណងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងជាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០ ដោយសារតែខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលជំងឺរាតត្បាតបានបង្ហាញគឺថាវិធីប្រពៃណីនៃការរីកលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ច ដែលធ្លាប់តែទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងពិតប្រាកដរហូតដល់ជំងឺរាតត្បាតនេះ ប្រហែលជាមិនមែនជាមធ្យោបាយដែលនាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើននៅក្នុងអនាគតនោះទេ ហើយនិយាយថាតើជាចំបងអំពីរបៀបដែលកម្ពុជាសម្រាប់ចាប់យកសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថលរបស់ខ្លួន និងសម្របខ្លួនទៅនឹងបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មពិភពលោក ៤.០នោះគឺដូចម្តេច? ខ្ញុំដឹងថារដ្ឋាភិបាលនៅទីនេះគិតយ៉ាងម៉ត់ចត់អំពីបញ្ហាទាំងនេះ ហើយខ្ញុំគិតថាទំនាក់ទំនងវិនិយោគពាណិជ្ជកម្មនឹងត្រូវសម្របខ្លួន និងត្រូវយកទៅពិចារណា ទាំងការផ្លាស់ប្តូរនៃរលកនៃសេដ្ឋកិច្ចមិនត្រឹមតែនៅទីនេះប៉ុណ្ណោះទេ គឺនៅជុំវិញពិភពលោក ប៉ុន្តែនោះជាអ្វីដែលយើងចង់ឃើញនៅទីនេះ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាផ្លាស់ប្តូរទៅជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់ និងសេដ្ឋកិច្ចដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ ហើយច្បាស់ណាស់ទំនាក់ទំនងរបស់យើងនឹងផ្លាស់ប្តូរ យើងនឹងមិនមានកម្មវិធីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗដូចដែលយើងធ្វើនៅពេលនេះទេ ព្រោះកម្ពុជានឹងមិនត្រូវការពីជំនួយជាច្រើនដូចពេលនេះទេ ដូចនេះនឹងមានការផ្តោតអារម្មណ៍ទៅនឹងផ្លាស់ប្តូរទៅជាផ្នែកពាណិជ្ជកម្មបន្ថែមទៀតនៃទំនាក់ទំនងនេះ។ ដូច្នេះ នោះហើយជាកន្លែងដែលខ្ញុំឃើញពីកន្លែងដែលកិច្ចសហប្រតិបត្តិនឹងការពង្រីកទៅ។
សំណួរទី៣៖ និយាយអំពីជំងឺរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩ តើឯកឧត្តមគិតយ៉ាងណាចំពោះទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងអូស្ត្រាលី ក្នុងបរិបទនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩? តើឯកឧត្តមគិតថាវាជាឱកាសសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ ហើយតើវាបាននាំមកនូវផលអវិជ្ជមានបែបណាសម្រាប់ទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរ?
ប្រសិនបើអ្នកក្រឡេកមើលជំងឺរាតត្បាត ជាទូទៅអ្នកនឹងនិយាយថា តើយើងចង់មានវាទេ? បាទ។ ដូច្នេះ ក្នុងន័យនោះ ជំងឺរាតត្បាតគឺជារឿងអវិជ្ជមានសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នកក្រឡេកមើលអ្វីដែលវិជ្ជមាន យើងអាចដកជាបទពិសោធន៍នោះវិញ។ ខ្ញុំគិតថា ប្រាកដណាស់ តាមទស្សនៈរបស់យើង តាមទស្សនៈរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី យើងបានគិតថា អូស្ត្រាលីគឺរស់នៅជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ យើងមិនមែនជាអ្នកសង្កេតការណ៍ខាងក្រៅទេ។ យើងជាផ្នែកមួយនៃតំបន់នេះ ដូច្នេះហើយ សេដ្ឋកិច្ច និងសុខុមាលភាព សុខភាពរបស់ប្រទេសនានាក្នុងតំបន់របស់យើងគឺប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ដល់សុខុមាលភាពសេដ្ឋកិច្ច និងសុខភាពរបស់យើង។ ដូច្នេះដូចដែលយើងតែនិយាយថា «យើងមិនមានសុវត្ថិភាពទេ អូស្ត្រាលីមិនមានសុវត្ថិភាពពីកូវីដ-១៩ ទាល់តែអ្នកគ្រប់គ្នានៅក្នុងតំបន់របស់យើងមានសុវត្ថិភាព» ។ ដូច្នេះ នោះជាវិធីសាស្រ្តដែលយើងបានយក។ នោះហើយជាមូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីបានបង្កើតនូវអ្វីដែលយើងហៅថា «យុទ្ធសាស្រ្តស្តារភាពជាដៃគូ» ហើយការផ្តោតសំខាន់នៃនោះគឺការធានាថាអ្វីដែលយើងធ្វើនៅក្នុង លំហកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ជាមួយប្រទេសជិតខាងគឺសមរម្យ និងជាគោលដៅដើម្បីជួយប្រទេសនានាក្នុងការគ្រប់គ្រងជំងឺរាតត្បាត ហើយបន្ទាប់មកគឺការងើបឡើងវិញ និង លូតលាស់ទៅខាងក្រៅ។ នៅក្នុងករណីរបស់ប្រទេសកម្ពុជា យើងបានបង្កើត "ផែនការឆ្លើយតបសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់កម្ពុជា" ហើយនោះត្រូវបានព្រមព្រៀងគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយជាមូលដ្ឋាន យើងបាននិយាយថា យើងបានយល់ព្រមថានៅទីនេះ វិស័យអាទិភាពដែលយើងនឹងផ្តោតលើទូទាំងការអភិវឌ្ឍន៍។ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះមានចំនួនបី។ ទីមួយ៖ សន្តិសុខសុខភាព។ ទី២៖ កម្មវិធីដែលជួយដល់ស្ថិរភាពសង្គម និងទី៣៖ កម្មវិធីដែលជួយដល់ការស្ទុះងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ច។ បើស្តីពីសន្តិសុខសុខភាព យើងមានសំណាងដូចខ្ញុំនិយាយ នៅពេលដែលខ្ញុំនិយាយថាអញ្ចឹង ខ្ញុំមានន័យថា អូស្ត្រាលីមានសំណាងដែលយើងបានធ្វើការជាមួយវិស័យសុខាភិបាលកម្ពុជាជាងពីរទសវត្សរ៍មកហើយ ហើយយើងជាអ្នកគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងនៃកម្មវិធីដែលមានគោលបំណងដើម្បីពង្រឹងប្រព័ន្ធសុខាភិបាលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាទូទៅ និងផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តដល់មន្ទីរពេទ្យ និងមណ្ឌលសុខភាព ដើម្បីកែលម្អការអនុវត្តរបស់ពួកគេ ដើម្បីទាញយកមតិកែលម្អកាន់តែប្រសើរឡើងពីអ្នកជំងឺ និងបន្ទាប់មកគឺដើម្បីអាចទទួលបានមូលនិធិបន្ថែមពីរដ្ឋាភិបាល។ វាជាកម្មវិធីមួយសម្រាប់ «គម្រោងលើកកម្ពស់គុណភាព សមធម៌សុខាភិបាល ឬ H-EQIP» ដែលគ្រប់គ្រងដោយធនាគារពិភពលោក (WTO) ជាមួយនឹងម្ចាស់ជំនួយមួយចំនួន រួមទាំងប្រទេសអូស្ត្រាលី ហើយជាការពិតណាស់ យើងនៅតែបន្តធ្វើវា ពីព្រោះទោះជាមិនមានកូវីដ-១៩ក៏ដោយ អ្នកទូទៅគឺនៅតែឈឺ ហើយត្រូវទៅមន្ទីរពេទ្យ ឬទៅមណ្ឌលសុខភាពសម្រាប់ហេតុផលផ្សេងៗ ដែលមិនពាក់ព័ន្ធទាំងស្រុងទៅនឹងកូវីដ-១៩។ ដូច្នេះ យើងចង់ធ្វើឱ្យប្រាកដថាប្រព័ន្ធសុខាភិបាលគឺ យើងធ្វើអ្វីដែលយើងអាចធ្វើបាន ដើម្បីធានាថាប្រព័ន្ធសុខាភិបាលអាចទប់ទល់មិនត្រឹមតែជាមួយកូវីដ-១៩ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងធាតុផ្សេងៗទៀត ដូចជាជំងឺផ្សេងៗ ជាមួយប្រតិបត្តិការ និងបញ្ហាសម្រាប់ការពារខ្លួនពីជំងឺបាន ដូចដែលវាកើតឡើងជាធម្មតានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែជាពិសេសចំពោះកូវីដ-១៩។ យើងបានដឹងពីវិធីសំខាន់នោះសម្រាប់ជំហានបន្ទាប់នៃជំងឺរាតត្បាតគឺ មានវិធីជាច្រើន ប៉ុន្តែជាដំបូង គឺការអប់រំនិងការយល់ដឹងជាសាធារណៈ។ មនុស្សត្រូវដឹងពីរបៀបរក្សាគម្លាត ថាគេគួរពាក់ម៉ាស់ ត្រូវដឹងពីលំហូនៃខ្យល់ គឺដូចអ្នកដឹងជាពិសេសគឺ ៣ការពារ និង៣កុំ។ វិធីមូលដ្ឋានសម្រាប់កាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការឆ្លងកូវីដ-១៩ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកក៏ជាវិធីផ្សេងទៀតដែលមនុស្សនឹងកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការឆ្លងកូវីដ-១៩ ឬកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នៃរោគសញ្ញា គឺតាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំង។ ដូច្នេះ យើងបានធ្វើការប្ដេជ្ញាចិត្តតាំងពីដើម។ ខ្ញុំគិតថាវាប្រហែលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ ដែលយើងនឹងរកមើលដើម្បីផ្គត់ផ្គង់កម្ពុជាជាមួយនឹងវ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩។ ប៉ុន្តែពេលនោះគឺមានបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនទាក់ទងនឹងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សកលសម្រាប់ការទទួលបានវ៉ាក់សាំង ជាពិសេសប្រភេទ «វ៉ាក់សាំង mRNA» ដូចជាវ៉ាក់សាំង Pfizer ប៉ុន្តែយើងធ្វើបាននៅខែធ្នូឆ្នាំមុន ដើម្បីផ្តល់ឱ្យកម្ពុជានូវថ្នាំ Pfizer ចំនួន២.៣៥ លានដូស។ វ៉ាក់សាំងដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ឱ្យប្រើភ្លាមៗជាប្រភេទប៉ូស្ទីរដូសសម្រាប់អ្នកដែលបានចាក់ថ្នាំបង្ការជាបឋមរួចហើយ។ វាគឺជាការចាក់លើកទី៤ តាមរយៈវ៉ាក់សាំង Pfizer ហើយយើងជាប្រទេស ឬអង្គការអន្តរជាតិដំបូងគេដែលនាំយកវ៉ាក់សាំង Pfizer មកកម្ពុជា។ វ៉ាក់សាំង Pfizer គឺជាវ៉ាក់សាំងតែមួយគដែលមានលក្ខណតម្រូវខុសគេ ដោយតម្រូវឱ្យមានការដាក់ស្តុកទុកប្លែក និងដែលរួមបញ្ចូលការរក្សាទុកក្នុងទូរបង្កកតម្រូវឱ្យសីតុណ្ហភាពគឺប្រហែលដក80 ដឺក្រេ។ ដូច្នេះ យើងក៏បានផ្តល់នូវទូរទឹកកកបានចំនួន១៣៣ គ្រឿងផងដែរ។ ដោយមួយចំនួនគឺត្រជាក់ខ្លាំងដល់ដក80 ដឺក្រេ។ ខ្លះត្រជាក់ដល់ដក20 ដឺក្រេ ហើយដែលអាចឱ្យក្រសួងសុខាភិបាលនៅទីនេះយកវ៉ាក់សាំង Pfizer ចេញពីភ្នំពេញ ហើយចែកចាយតាមខេត្ត ហើយប្រជាពលរដ្ឋអាចចាក់វ៉ាក់សាំងតាមខេត្តបានដោយមិនចាំបាច់ឡើងមកភ្នំពេញនោះឡើយ ដែលខ្ញុំបានឃើញដោយផ្ទាល់។ ខ្ញុំឃើញប្រជាពលរដ្ឋនៅរតនគិរីចាក់វ៉ាក់សាំងបែបហ្នឹង។ ទោះបីជាគ្មាននរណាម្នាក់ចង់មានកូវីដ-១៩ គ្មាននរណាម្នាក់ចង់បានជំងឺរាតត្បាតនោះក៏ដោយ ខ្ញុំគិតថាវាបានជួយពង្រឹងបន្ថែមទៀត ក្នុងករណីរបស់យើង គឺទំនាក់ទំនងរបស់យើងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ពីព្រោះទាំងពីទស្សនៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ដ៏ទូលំទូលាយ ប៉ុន្តែក៏មានពីវ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩ជាក់លាក់មួយផងដែរ ការយល់ដឹង និងការផ្តល់ទស្សនៈ។ យើងពិតជាអាចជួយដល់ការគ្រប់គ្រងកូវីដ-១៩របស់ប្រទេសកម្ពុជា និងការឆ្លើយតបរបស់កម្ពុជាចំពោះកូវីដ-១៩ ហើយខ្ញុំគិតថាវាជួយទំនាក់ទំនងរបស់យើងកាន់តែទូលំទូលាយ។
សំណួរទី៤៖ ឆ្នាំ២០២២ ក៏ជាឆ្នាំដែលកម្ពុជាក្លាយជាប្រធានប្តូរវេនរបស់អាស៊ាន។ ដូច្នេះហើយ ពេលនេះ សំណួរសួរថា តើអូស្ត្រាលីបានរួមចំណែកអ្វីខ្លះដល់កម្ពុជា ក្នុងឋានៈជាប្រធានអាស៊ាន ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមក្នុងតំបន់ ក្នុងការជំរុញឱ្យកម្ពុជាធ្វើម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធឱ្យបានជោគជ័យនាពេលខាងមុខ?
ដូចអ្នកបានលើកឡើងឆ្នាំ២០២២ ជាឆ្នាំដ៏សំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា ហើយក៏ដូចជាខួបលើកទី៧០នៃទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរបស់យើងដែរ ហើយកម្ពុជាក៏ជាប្រធានអាស៊ានដែរ។ យើងកំពុងព្យាយាមជួយកម្ពុជាក្នុងតួនាទីនោះតាមលទ្ធភាពដែលយើងអាចធ្វើទៅបាន ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថាវាសំខាន់ក្នុងការបង្ហាញពីអ្វីដែលកម្ពុជាបានធ្វើសម្រាប់អូស្ត្រាលី។ ក្នុងបរិបទអាស៊ាន កម្ពុជាជាអ្នកគាំទ្រដ៏ខ្លាំងខ្លាដល់អូស្ត្រាលី។ ឧទាហរណ៍៖ កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អូស្ត្រាលី ដែលកើតមានជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ដូច្នេះ កិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់មេដឹកនាំអាស៊ាន-អូស្ត្រាលី និងកិច្ចប្រជុំជាផ្ទាល់លើកដំបូង នឹងកើតមាននៅប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីរបស់យើងនឹងចូលរួម។ ជាមួយគ្នានេះ អូស្ត្រាលី និងអាស៊ាន និងបានយល់ព្រមលើ «ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ» ការសម្រេចចិត្តនេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាស៊ានកាលពីឆ្នាំមុន ជាថ្មីម្តងទៀតដោយមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីកម្ពុជា។ ដូច្នេះ យើងឱ្យតម្លៃខ្លាំងណាស់ទៅលើទំនាក់ទំនងរបស់យើងជាមួយអាស៊ាន។ តាមពិតយើងជាដៃគូសន្ទនាយូរអង្វែងបំផុតរបស់អាស៊ាន យើងបានក្លាយជាដៃគូសន្ទនារបស់អាស៊ានកាលពីឆ្នាំ ១៩៧៤ ដែលគឺរយៈពេល ២៥ ឆ្នាំមុនពេលកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអាស៊ាន។ ដូច្នេះ យើងតែងតែវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះទំនាក់ទំនងជាមួយអាស៊ាន ព្រោះជាការពិតណាស់ អាស៊ីអាគ្នេយ៍គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃតំបន់ដែលអូស្ត្រាលីកំពុងស្ថិតនៅ។ ខ្ញុំគិតថា ក្នុងការប្រកាស ឬធានាកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់អាស៊ានទៅជាភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ យើងក៏បានប្រកាសពីគំនិតផ្តួចផ្តើមពាក់ព័ន្ធមួយចំនួន រួមទាំង «គំនិតផ្តួចផ្តើមអូស្ត្រាលីសម្រាប់អាស៊ាន» វាជាគំនិតផ្តួចផ្តើមថ្មីចំនួន១៥៤លានដុល្លារអូស្ត្រាលី ដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីបង្កើនទំនាក់ទំនងរបស់យើងជាមួយអាស៊ាន ដែលរួមមានដូចជា ការផ្តល់អាហាររូបករណ៍ដល់អ្នកដឹកនាំថ្មីដែលកំពុងលេចធ្លោចំនួន១០០រូប មកពីទូទាំងប្រទេសនៅអាស៊ានទៅសិក្សានៅប្រទេសអូស្ត្រាលី លើប្រធានបទដែលទាក់ទងដោយផ្ទាល់ទៅ «ទស្សនវិស័យអាស៊ានស្តីពីឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក»។ យើងក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យមានការផ្តល់អាហារូបករណ៍អប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈចំនួន៣៥០ ដល់ប្រជាជនមកពីបណ្តាប្រទេសអាស៊ានផងដែរ។ យើងក៏យល់ព្រមរួមគ្នាតាមរយៈ «គំនិតផ្តួចផ្តើមអូស្ត្រាលីសម្រាប់អាស៊ាន» ដើម្បីធ្វើការរួមគ្នាលើគម្រោងនានាដែលត្រូវបានព្រមព្រៀងគ្នារវាងប្រទេសអូស្ត្រាលី និងអាស៊ាន។ ដូច្នេះ នោះហើយជាអ្វីដែលខ្ញុំចង់បានឯកភាពគ្នាក្នុងវិស័យដូចជា ការបន្ធូរបន្ថយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងការសម្របខ្លួន សន្តិសុខសុខភាព ការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមដែលកំពុងបន្តនៃឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន ធានាថាមហាសមុទ្ររបស់យើងមានសុខភាពល្អ ធានាថាយើងមានទីតាំងល្អដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរថាមពល ដំណើរការឆ្ពោះទៅរកអនាគតកកើតឡើងវិញ និងគាំទ្រគោលគំនិតនៃសេដ្ឋកិច្ចវិលជុំ។ ទាំងនេះគឺជារឿងទាំងអស់ដែលយើងបាននិងកំពុងព្យាយាមជួយដល់អាស៊ាន តាមការផ្តល់មតិយោបល់ សមត្ថភាពហិរញ្ញវត្ថុ និងបច្ចេកទេស។ ជាការពិតណាស់ ក្នុងនាមជាប្រធានឆ្នាំនេះ កម្ពុជានឹងមានបញ្ហាលំបាកមួយចំនួនក្នុងការគ្រប់គ្រង។ ជាការពិតណាស់ វិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី (AVI) បាននិយាយអំពីរឿងនោះជាច្រើន ហើយនឹងបន្តធ្វើដូនេះ ដែលរួមមានបញ្ហារសើបបែបប្រពៃណី ដូចជាស្ថានភាពនុយក្លេអ៊ែររបស់កូរ៉េខាងជើង ការទាមទារប្រកួតប្រជែងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ប៉ុន្តែជាការពិតណាស់ ថ្មីៗនេះ ដែលមានរឿងអកុសលដូចជា ការវិវឌ្ឍន៍ដូចជារឿងរដ្ឋប្រហារនៅមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីឆ្នាំមុន និងការលុកលុយរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែននៅឆ្នាំនេះ។ នៅឆ្នាំនេះ ទាំងនេះគឺជាបញ្ហាដែលអាស៊ានជៀសមិនរួចហើយនឹងត្រូវដោះស្រាយ ហើយយើងនឹងផ្តល់ការគាំទ្រច្រើនតាមតែអាចធ្វើទៅបានសម្រាប់ដំណើរការនោះ។ យើងក៏ចង់ទទួលស្គាល់ថា ទាំងនេះគឺជាបញ្ហាដែលកើតឡើង ហើយនឹកស្មានមិនដល់សម្រាប់កម្ពុជាជាប្រធាននៅឆ្នាំនេះ រួមជាមួយប្រធានបទទូលំទូលាយមួយចំនួន ដែលកម្ពុជាចង់ដើរតួដែលមិនមែនជាប្រតិកម្មប៉ុន្តែសកម្ម លើប្រធានបទដែលខ្លួនចង់ផ្តោតលើដូចជា «ការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញក្រោយពីកូវីដ-១៩» ដូចជាស្ត្រីក្នុងភាពជាអ្នកដឹកនាំ ហើយយើងក៏គាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរឿងនោះ។ កម្ពុជានឹងធ្វើជាប្រធាន «កិច្ចប្រជុំស្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំអាស៊ាន» នៅខែតុលាឆ្នាំនេះ ហើយអូស្ត្រាលីកំពុងផ្តល់ជំនួយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងបច្ចេកទេសសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលនោះឱ្យដំណើរការទៅដោយជោគជ័យ ហើយវាស័ក្តិសមជាខ្លាំងជាមួយនឹងគោលដៅទូលំទូលាយ និងរួមគ្នានៃវិសមភាពយេនឌ័រដែលយើងមានផងដែរ។ «កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងប្រទេសអូស្ត្រាលី នូវែលហ្សេឡង់ និងអាស៊ាន» ហើយគោលបំណងនៃឆ្នាំនេះក្រោមការដឹកនាំរបស់កម្ពុជាម្តងទៀតគឺដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនោះ។ វាត្រូវបានចុះហត្ថលេខាជាង១០ ឆ្នាំមុន ហើយដើម្បីធ្វើឱ្យវាកាន់តែពាក់ព័ន្ធ ដូចដែលខ្ញុំបាននិយាយអំពីមុនពេលការផ្លាស់ប្តូររចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រទេសជាច្រើន។ ជាពិសេសគឺការងើបឡើងវិញរបស់សេដ្ឋកិច្ចពីជំងឺកូវីដ-១៩។ ដូច្នេះ មានរឿងជាច្រើនដែលយើងកំពុងធ្វើជាមួយអាស៊ាន និងជាមួយកម្ពុជាជាប្រធាន ដើម្បីសង្ឃឹមថា ឆ្នាំនេះឆ្នាំប្រធានទទួលបានជោគជ័យ និងលទ្ធផលល្អតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
សំណួរទី៥៖ ការឆ្ពោះទៅមុខក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម ដូចដែលយើងដឹងស្រាប់ហើយថា កម្ពុជា និងអូស្ត្រាលី គឺជាសមាជិកនៃភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ (RCEP) ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជាពិភពលោក។ ក្នុងន័យនេះ តើមានឱកាសសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មអ្វីខ្លះដែលវាអាចផ្តល់ដល់ប្រទេសទាំងពីរក្នុងក្របខណ្ឌ RCEP និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា-អូស្ត្រាលី?
បាទអ្នកត្រូវហើយ។ តាមពិតទៅ កម្ពុជា និងអូស្ត្រាលីបានផ្តល់សច្ចាប័នលើ RCEP នៅថ្ងៃតែមួយ ហើយ បាទ វាគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោកនៅពេលនេះ។ វាពិតជានាំមកនូវឱកាសជាច្រើនសម្រាប់សមាជិកទាំងអស់ និងរួមទាំងប្រទេសអូស្ត្រាលី និងកម្ពុជា។ ខ្ញុំចង់និយាយថា ទាំងអូស្ត្រាលី និងកម្ពុជានឹងមានជំហរខ្ពស់ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍យ៉ាងសំខាន់ពី RCEP ពីព្រោះធម្មជាតិនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងទាំងពីរគឺយើងបើកចំហរ និងមានរបបពាណិជ្ជកម្មសេរីរួចហើយ។ យើងមានទស្សនវិស័យបើកចំហខ្លាំង យើងមិនមែនជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសផ្សេងៗ ឬប្លុកពាណិជ្ជកម្មដែលមានពន្ធគយ កូតា និងរបាំងមិនមែនពន្ធច្រើន។ យើងមានវិធីសាស្រ្តសេរីភាវូបនីយកម្មចំពោះសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង យើងគិតថាការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីភាវូបនីយកម្មគឺជាមធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងរីកចម្រើន និងវិបុលភាពសកលកាន់តែទូលំទូលាយ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា RCEP នឹងល្អសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួននេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ខ្ញុំគិតថា ពាណិជ្ជកម្មជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី ត្រូវបានជំរុញដោយសេវាកម្ម ដោយមិនមែនការជួញដូរទំនិញទាំងស្រុង ឬការធ្វើពាណិជ្ជកម្មផលិតផលតែមួយមុខនោះទេ ប៉ុន្តែជាសេវាកម្មពាណិជ្ជកម្ម។ ដូចជាវិស័យទេសចរណ៍ មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ សម្រាប់វិបុលភាពសេដ្ឋកិច្ចរយៈពេលវែងរបស់កម្ពុជា ហើយដូចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងពីមុនមក «ការអប់រំ» ដែលជាសេវាកម្មដ៏ធំបំផុតមួយរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី និងការនាំចេញ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា RCEP នឹងផ្តោតសំខាន់លើសេវាកម្ម សេរីភាវូបនីយកម្ម ក៏ដូចជាសេរីភាវូបនីយកម្មប្រពៃណី គោលបំណងទាក់ទងនឹងការជួញដូរទំនិញ និងផលិតផលពាណិជ្ជកម្ម។ ខ្ញុំគិតថា ផែនការសម្រាប់ RCEP គឺដើម្បីសម្រួលដំណើរការគយជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសសមាជិកផ្សេងៗគ្នា ហើយថែមទាំងកាត់បន្ថយប្រភេទនៃរបាំងពាណិជ្ជកម្មបែបប្រពៃណីទាំងនោះ ជំរុញឱ្យមានការព្យាករណ៍ ភាពស៊ីសង្វាក់គ្នា និងតម្លាភាពកាន់តែច្រើន ដែលយើងសង្ឃឹមថានឹងមាន ផលប៉ះពាល់នៃការជំរុញទំនុកចិត្តអាជីវកម្មជាក់ស្តែងតាមរយៈការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញពីកូវីដ-១៩ ។ ខ្ញុំគិតថា RCEP ក៏នឹងគាំទ្រដល់ខ្សែសង្វាក់តម្លៃក្នុងតំបន់ មិនត្រឹមតែខ្សែសង្វាក់តម្លៃក្នុងប្រទេសមួយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែនៅទូទាំងតំបន់ ហើយខ្ញុំគិតថាវាអាចធ្វើបាននូវការផ្តល់នូវ សំណុំនៃច្បាប់ និងនីតិវិធី នៅក្នុងការទទួលបាននូវការអនុគ្រោះនៃអត្រាការជួញដូរ ហើយកម្ពុជាដែលជាអ្នកផលិតគួរតែទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពី RCEP ក្នុងន័យពង្រឹងមុខមាត់និងតំណែងរបស់កម្ពុជាលើខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ក្នុងតំបន់ ដែលធ្វើឱ្យចលនាទំនិញមានភាពងាយស្រួលឆ្លងកាត់ព្រំដែន។ ដូចគ្នានេះផងដែរ ដោយការបង្កើនការវិនិយោគនៅពេលពាណិជ្ជករសម្លឹងមើលអ្វីដែលជាប្រភពដែលមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតនិងចំណាយមានប្រសិទ្ធិភាពបំផុតសម្រាប់ធាតុចូលរបស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ ប្រាកដណាស់ វាមានសក្ដានុពលច្រើន ហើយខ្ញុំគិតថា ទាំងអូស្ត្រាលី និងកម្ពុជា ស្វែងរកទុនលើ RCEP ក៏ដូចជាអ្វីដែលខ្ញុំបានលើកឡើងពីមុន ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីអូស្ត្រាលី-នូវែលហ្សេឡង់-អាស៊ាន ដែលគួរតែមានលំហូរ ដល់ផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរបស់យើងផងដែរ ហើយនៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាផ្លាស់ប្តូរសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនឆ្ពោះទៅរកស្ថានភាពចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នោះ ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម និងទំនាក់ទំនងវិនិយោគទាំងនោះនឹងកាន់តែមានសារៈសំខាន់។
ជាចុងក្រោយ តើឯកឧុត្តមមានជាប្រសាសន៍អ្វីខ្លះទៅកាន់ទស្សនិកជន ក្នុងឱកាសរំលឹកខួបលើកទី៧០ នៃទំនាក់ទំនងការទូតកម្ពុជា-អូស្ត្រាលី?
អរគុណសម្រាប់ឱកាសនិយាយជាមួយ AVI និងទស្សនិកជនរបស់អ្នក។ ខ្ញុំគិតថាចំណុចសំខាន់របស់ខ្ញុំបានចេញមកតាមរយៈការដែលយើងប្រារព្ធខួប៧០ឆ្នាំនៅឆ្នាំនេះ។ ដូច្នេះអូស្ត្រាលីជាមិត្តនិងដៃគូដ៏យូរអង្វែងរបស់កម្ពុជា។ កម្ពុជាមានសំណាងមួយ ដោយកម្ពុជាមានមិត្ត និងដៃគូអន្តរជាតិ ខ្លះថ្មីខ្លះចាស់ ហើយអូស្ត្រាលីគឺជាប្រទេសមួយដែលបាននៅទីនេះ មុនពេលឯករាជ្យទៅទៀត ដូច្នេះដំណើររបស់យើងទាំងពីរគឺវែងឆ្ងាយតាំងពីពេលមុនមក។ ខ្ញុំគិតថានៅពេលដែលប្រជាជនកម្ពុជាគិតអំពីទំនាក់ទំនងដែលពួកគេមានជាមួយប្រទេសផ្សេងទៀត ខ្ញុំគិតថាវានឹងជាការល្អក្នុងការចងចាំថា អូស្ត្រាលី និងកម្ពុជាជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ដូចគ្នា ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ យើងមានស្ពានដ៏រឹងមាំ កេរ្តិ៍ដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រ និងកេរ្តិ៍ដំណែលប្រជាជន។ យើងមានជនជាតិអូស្ត្រាលីជាង៦៦ពាន់នាក់ដែលមានខ្សែស្រឡែយពីជនជាតិខ្មែរនៅអូស្ត្រាលី។ យើងទាំងពីរមានសក្តានុពលជាច្រើនក្នុងការដើរទៅអនាគត នៅពេលដែលប្រទេសរបស់យើងទាំងពីរបន្តវិវឌ្ឍន៍ និងពង្រីក។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថាវាមានភាពវិជ្ជមានខ្លាំង ហើយសង្ឃឹមថាការជាសះស្បើយពីកូវីដ-១៩ ដែលជាអាទិភាពរបស់យើង ដែលនឹងធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសរបស់យើងទាំងពីរកាន់តែប្រសើរឡើង សម្រាប់រយៈពេល៧០ឆ្នាំខាងមុខ និងលើសពីនេះ៕
វាគ្មិនកិត្តិយស៖ ឯកឧត្ដម PABLO Kang ឯកអគ្គរាជទូតអូស្ត្រាលី ប្រចាំនៅកម្ពុជា
អ្នកសម្របសម្រួល៖ លោក ទន់ លីណាសុផាឬទ្ធិ
អ្នកបកប្រែអត្ថបទ៖ កញ្ញា អ៊ុច សម្ផស្ស
